Mensen zeggen of vertellen heel veel, maar zijn vaak niet duidelijk in het geen zij eigenlijk bedoelen. Dit doen we niet bewust. Van jongs af aan krijg je de waarden en normen mee van je ouders, leer je metaforen, gezegdes en spreuken, groepstaal, uitdrukkingen, lichaamstaal, straattaal, en verborgen regels die niet expliciet worden aangeleerd maar waarvan veronderstelt wordt dat je die kent. Zo betekent ‘Je haalt het bloed onder mijn nagels vandaan!’ met de bijbehorende lichaamstaal, zoals geïrriteerd kijken, en stem verheffen, voor de meeste mensen dat de aangesprokene beter even zijn mond kan houden. Maar iemand met autisme, die taal letterlijk neemt, zal de uitdrukking niet direct begrijpen, en zich afvragen hoe het mogelijk is dat hij of zij het bloed onder iemand anders zijn nagels vandaan kan halen, en helemaal geen bloed ziet.

Het letterlijk nemen van taal kan soms voor hilarische momenten zorgen, met name voor de mensen zonder autisme. Want het kind of volwassenen met autisme zal de miscommunicatie niet altijd even snel door hebben. ‘Gooi de dobbelsteen eens wat hoger!’ kan het effect hebben dat de dobbelsteen richting plafond gaat. Spreekwoorden zoals: ‘Als de kat van huis is dan dansen de muizen’. Zal ook niet meteen geïnterpreteerd worden als iemand die feest viert als de ouders een avondje weg zijn. Het kind kan zich onzeker, angstig en boos voelen, omdat ze de verborgen boodschap niet begrijpen en niet goed weten wat ze in zo’n situatie kunnen doen. Zij hebben moeite met het begrijpen en herkennen van motieven achter acties van anderen. Maar ook bij het herkennen van bedrog en misleiding.

Doordat kinderen de taal vaak letterlijk nemen, ondervinden zij in sociale situaties zoals op school vaak obstakels. Zo kan een gymnasium leerling met autisme verward raken als de wiskunde docent haar vraagt ‘de som op te lossen’. Haar reactie was: ‘Hoe kan je nou een som oplossen? In water? 

Een beperkt taalbegrip of het letterlijk nemen van taal zorgt voor verwarring bij de leerling en voor denkfoutjes die het leerproces kunnen verstoren. De taal letterlijk nemen kan soms ook beangstigend zijn. Zoals de uitdrukking ‘De nacht valt!’ Iets wat ’s nachts valt kan gevaarlijk wezen. Maar ook de uitdrukking ‘alsof de wereld vergaat!’ Of ‘Je kan het met twee vingers in je neus’. Het zijn voor de meeste mensen uitdrukkingen die vanzelfsprekend zijn, maar voor mensen met autisme is dat niet zo. Zelfs de vraag: ‘Wat is er aan de hand’. Waar je het antwoord op kan verwachten: ’Er is niks met mijn hand’.

www.petradekker.nl